Alınamayan Gemiler: Sultan Osman I ve Reşadiye

[zikzak]

Osmanlı Donanmayı Hümayunu, II: Abdülhamit’in kararıyla,
1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan beri çürümeye
terkedilmiş bir durumdaydı. Bunda, Sultan Abdülaziz’in
çok önem vererek kurduğu donanmanın tehdidiyle
tahttan indirilmesi ve Abdülhamit’in ‘benim de başıma
gelirse’ düşüncesi büyük etken olmuştur. 1903 yılında
İngiltere’ye bu konuda bilgi veren Kraliyet Armadası
Birinci Lordu Earl Selbourne, Türk donanması için
“Mevcut bile değil.” demişti.

Osmanlı Devleti’nin donanma açısından güçlenmesi
gerekiyordu. Yunanistan da donanmasını güçlendirmeye
çalışan bir başka devletti. 1900’lerin başında denizlerde
üstün olmak her şeyden önemliydi. Çünkü kara yolları
henüz o kadar gelişmiş değildi.

Yine aynı dönemde İngilizler tarafından “drednot” tipi
gemiler geliştirilmişti. Bu tip gemiler daha hızlı hareket
edebiliyorlardı, yüzen bir filo gibiydiler, fakat yeni
deneniyorlardı.

1911 yılı baharında, Arjantin ile yaşanan amansız deniz
çekişmesi yaşanırken, Brezilyalılar dünyanın en büyük
savaş gemisine sahip olmak istiyorlardı. Bu amaçla
Brezilya; İngiltere, Newcastle’daki Armstrong şirketine
bir drednot siparişinde bulundu ve adını Rio de Jenerio
koydu. 1913’e gelindiğinde Brezilya ile Arjantin arasındaki
sorunlar giderilmiş, 1913 Temmuzuna kadar Brezilya’nın
yaptığı düzenli ödemeler bu tarihten sonra kesilmiştir.
Brezilya gemiyi almaktan vazgeçmişti. Armstrong Şirketi
çok fazla telaşlanmamıştı çünkü gemiyi alacak biri
mutlaka bulunacaktı.

Osmanlı Devlet’i İngiltere’ye kırka yakın irili ufaklı
gemi siparişinde bulunmuştu. Başlangıç için o günün
parasal karşılığı dört milyon Sterlin’e iki drednot
ısmarlanmıştı. Biri Reşadiye olacak drednotlardan
diğeri ise Sultan Osman I adıyla alınacaktı. Sultan
Osman gemisi, Yunanlıların da katıldığı ihalede
Osmanlı Devleti tarafından alınan Rio adlı gemiydi.
Süvarisinin kimliği bile saptanmıştı: Hamidiye’nin
efsanevi kahramanı Rauf Bey.


Bu gemilerin alınabilmesi için yeterli bütçe
olmadığından geniş çapta bir bağış kampanyası
düzenlenmiş, o zamanın olanaklarıyla kahvelerde,
halkın toplu olarak bulunduğu yerlerde, müsamere
ve eğlencelerde sürekli olarak para toplanıyordu.
Bayram gibi vesilelerle öğrencilerin ellerine kumbaralar
veriliyor ve bu kumbaralarla para topluyorlardı.
Önemli para yardımlarında bulunanlara
“Donanma İane Madalyası” adı altında bir de
madalya veriliyordu.

Fakat işler umulduğu gibi gitmiyordu. Osmanlı
Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Almanya ile
sürüklendiği bu günlerde İngiltere gemileri verip
vermemekte tereddüt ediyordu.


27 Temmuz 1914’te Reşit Paşa vapuru ile Sultan
Osman’ı teslim almak üzere, Bahriye Nazırlığı’nı ve
Osmanlı Devleti’ni temsilen Rauf Bey Newcastle’ a
varmıştır. Churchill Sultan Osman’a el koymanın çok
büyük bir diplomatik karmaşaya neden olacağını
bilmektedir ama İngiliz Armadasının önüne çıkabilecek
böylesi bir gemiyi teslim etmek de istememektedir.
Ve 3 Ağustos 1914’te Churchill’in açıklaması ile
Sultan Osman ve Reşadiye’ye el konduğu resmi
olarak açıklanmıştı. Rauf Bey anılarında şöyle diyordu:



“....Geminin son taksiti olan yedi yüz bin Lira da
ödenmişti. İşleri bir an önce bitirmek için denemelerin
bir kısmından vazgeçerek fabrika ile 2 Ağustos 1914
günü geminin, bize teslimi konusunda anlaşmıştık.
Fakat parayı verişimizin ertesi günü için kararlaştırılan
sancağımızı çekme töreni zamanından yarım saat
önce İngilizler Sultan Osman’a el koydular.”

“....Gerektiği şekilde şiddetle protesto edildiyse de
kimse oralı olmadı....”

Bu gemiler paraları ödendiği halde teslim edilmemiş,
paraları ise iade edilmemiştir. Sultan Osman gemisi
derhal İngilizleştirildi ve ismi “Agincourt” olarak
değiştirildi. Reşadiye ise Erin ismini aldı. Fakat kaderi
oldukça hazin oldu. 22 Ağustos’ta seyre hazır olan
geminin denenmesinde görülür ki silahları iyi
çalışmamaktadır. 26 Ağustos 1914’te onarım için
çekilir. Başarısız bir gemi olarak bir daha kimseye
satılamaz ve 1922 yılında gemi sökücüler tarafından
parçalanmaktan kendisini kurtaramaz.