Yaşar Kemal

[zikzak]

Kadirli Cumhuriyet İlkokulu'ndan son­ra girdiği Adana Birinci Ortaokulu'ndaki öğrenimini son sınıftayken bıra­kan Yaşar Kemal (asıl adı Kemal Sadık Göğceli), inşaatlarda denetçilik çiftlik kâtipliği, pirinç tarlalarında bekçilik, batoz ırgatlığı, arzuhalcilik gibi işlerde çalıştı. Bu yıllarda, ve öykülerinde işleyeceği yaşamı ve sorunları gözlemlerken, bir yandan da kendisini yetiştirdi. İstanbul'a geldik­ten (1951) sonra uzun bir süre Cum­huriyet gazetesinin yurt haberleri ser­visinde çalıştı. Daha sonra şerbet ya­zarlığa başladı. Ant dergisinin (1967-1971) kurucuları arasına katıl­dı. 1973'te Türkiye Yazarlar Sendikası'nın kuruluşunda görev aldı, bu sen­dikanın genel başkanlığını yaptı (1974-1975).
Sanat yaşamına koşma biçiminde şi­irlerle başlayan Yaşar Kemal'in ilk şi­iri, Adana Halkevi'nin Görüşler adlı dergisinde yayımlanan "Seyhan "dır (1939). Yaşar Kemal önceleri folklor­la ilgilenerek çeşitli derlemeler ve araştırmalar yaptı. Bunlardan Çifte Çapa Manileri, aynı dergide yayım­landı (1942), Ağıtlar adlı derlemesi de Adana Halkevi'nce bastırıldı (1943). Bu yıllarda Ülkü (1942), Kovan (1943), Millet (1943), Beşpmar (1943) gibi der­gilerde yayımlanan şiirlerinde asıl adını kullandı. Cumhuriyet gazetesine girdikten sonra, bu gazetede Yaşar Kemal adıyla yayımlanan röportajla­rıyla ünlendi: "Dünyanın En Büyük Çiftliğinde Yedi Gün" röportajıyla Ga­zeteciler Cemiyeti'nin verdiği ilk rö­portaj ödülünü aldı (1955). Bu arada öyküye yönelerek Sarı Sıcak adıyla kitaplaşan (1952) öykülerini yazdı. İnce Memed (1,1955) romanı, kendisine Varlık Roman Armağanı'nı kazandı­rarak ününü yaygınlaştırdı. Yurt için­de kendi oyunlaştırdığı Teneke ile 1966'da İlhan İskender ve Ankara Sa-natsevenler Derneği ödüllerini aldı; 1984'teyse Tüyap Edebiyat Halk Ödülü'nü kazandı. Yapıtları yabancı dil­lere en çok çevrilen Türk yazarları arasında yer alan Yaşar Kemal'in Yer Demir Gök Bakır romanı Fransız Eleştirmenler Birliği'nce 1977 yılının en iyi yabancı romanı seçildi; Dağın Öte Yüzü üçlemesi (Orta Direk, Yer Demir Gök Bakır, Ölmez Otu) Fransa' da yılın en iyi kitabı ödülünü aldı. Ya­şar Kemal'e 1982'de gene aynı ülke­de Uluslararası Del Duca Ödülü, 1984'te Legion d'honneur nişanı veril­di. Çeşitli kuruluşlarca Nobel Edebi­yat Ödülü'ne aday gösterildi.
YAPITLARININ ÖZELLİKLERİ
Yaşar Kemal, ilk yapıtları Teneke (1955) ve İnce Memed'le (1955) bir Çu­kurova yöresi romancısı olarak tanın­dı. Feodal ilişkilerin egemen olduğu bu yörede, iktisadi yapının giderek ka­pitalist yapıya doğru evrimleşmesini, birbirini bütünleyen romanlarının te­mel sorunsalı olarak işledi, Çukuro­va'nın yarım yüzyıllık görüngüsünü betimledi. İnce Memed'de ağalık ku­rumunu ve eşkiyalık temasını, ağa-köylü çelişkisi çerçevesi içinde ele alırken, doğa-insan ilişkisini destansı ve şiirli bir dille verdi. İnce Memed' in 2. ve 3. ciltlerinde bu konuyu sür­düren Yaşar Kemal, Dağın Öte Yüzü genel başlığı altında topladığı Orta Di­rek (1960),Yer Demir Gök Bakır(1963) Ölmez Otu (1969) romanlarında dağ köylülerinin mevsimlik ırgat olarak Çukurova'ya gelişlerindeki çi­leyi işledi. Yerleşik köylü ile mevsim­lik ırgatlık yapan dağ köylülerinin fe­odal düzenle çelişkisini verdikten son­ra Yaşar Kemal, Akçasaz 'ın Ağaları genel başlığıyla yayımladığı Demirci­ler Çarşısı Cinayeti (1974) ve Yusuf­çuk Yusuf la (1975), bu çelişkinin keskinleşerek, köylünün birleşmesinden korkan ağaların, köylüyü birbirine dü­şürmesini, eski ağalık düzeninin evrimleşerek, sanayiye yönelen yeni bir tip ağanın ve yeni bir ağalık düzeni­nin ortaya çıkışını öyküledi. Yılanı; Öl­dürseler'de (1976) gene aynı yöreye, töreler ve bu törelerin bir kız kaçır­ma olayı nedeniyle çıkan çatışmalardaki etkisi açısından yaklaştı. Van' dan Çukurova'ya göçen bir ailenin çektiği acıları Kimsecik 1 (Yağmurcuk Kuşu, 1980) ve Kimsecik 2 (Kale Kapısı, 1985) romanlarında öyküledi. Yaşar Kemal, Al Gözüm Seyreyle Sa­lih (1976), Deniz Küstü (1978) ve Kuş­lar da Gitti (1978) romanlarında odak olarak denizi, deniz insanlarını ve do­ğanın kirlenme nedeniyle giderek yok oluşunu konu edindi. Hüyükteki Nar Ağacı'ndaysa (1982) traktör kullanı­mı nedeniyle işsiz kalan dört köylünün kutsallığına inandıkları nar ağacını arayışlarını öyküledi. Üç Anadolu Efsanesi (1967), Ağrı Dağı Efsanesi (1970) Binboğalar Efsanesi (19 71) ve Çakırcalı Efe (1972) adlı yapıtlarında, halk öykülerini ve söylenceleri roman yapısıyla yeniden yazdı. Filler Sulta­nı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca' da da (1977) mecazlı bir üslup kullan­dı.
Yaşar Kemal, bütün romanlarında, in­sanın, insanla, çevreyle ve toplumsal kurumlarla ilişkisini öykülerken, insansal değerleri ikinci plana atmaya­rak, insanı bir roman malzemesi ol­maktan çok bir karakter olarak ele al­dı. Bunu sağlayan en önemli öğe, kul­landığı, kendine Özgü gözlem gücü ve şiirsel üslubudur. Çukurova'yı işledi­ği romanlarında yörenin doğasıyla bü­tünleşen kahramanları, bu şiirsel üs­lupla boyut kazanarak, Yaşar Kemal' in sağlamak istediği gerçeklik duygu­sunu, kimi zaman katılıktan uzak bir biçimde yarattı. Çukurova insanları­nın dilini, kimi yerde sözlü edebiyatın kıvraklığıyla kullandı. Halk dilindeki betimlemeleri, deyimleri, yöresel söz­cükleri, ağıtları, ilençleri (beddua), vb'ni çağdaş bir romancı yeteneğiyle yeniden yoğurarak, dil ve üslup bakı­mından özgün bir bireşime ulaştı. Öykülerinde de benzer bir üslupla, Çukurova insanının acılarını işleyen Yaşar Kemal'in birçok yapıtı sinema­ya ve tiyatroya da uyarlandı.
Eserleri:
Folklor derlemesi: Ağıtlar (1943)
Öykü: San Sıcak (1952); Bütün Hikâ­yeler (Teneke'nin eklenmesiyle yeni basım, 1967).
Roman: Teneke (1955); İnce Memed (1. cilt, 1955; 2. cilt, 1969, 3. cilt, 1984); Orta Direk (1960); Yer Demir Gök Bakır (1963); Üç Anadolu Efsa­nesi (1967); Ölmez Otu (1969); Ağrı Dağı Efsanesi (1970); Binboğalar Ef­sanesi (1971); Çakırcalı Efe (1972); Demirciler Çarşısı Cinayeti (1974; 1974 Madaralı Roman Ödülü); Yusuf­çuk Yusuf (1975); Yılanı Öldürseler (1976); Al Gözüm Seyreyle Salih (1976); Filler Sultanı ile Kırmızı Sakal­lı Topal Karınca (1977); Kuşlar da Git­ti (1978); Deniz Küstü (1978); Kimse­cik 1 (Yağmurcuk Kuşu, 1980); Hüyükteki Nar Ağacı (1982); Kimsecik 2 (Kale Kapısı, 1985; 1986 Orhan Ke­mal Roman Armağanı).
Röportaj: Yanan Ormanlarda Elli Gün (1955); Çukurova Yana Yana (1955); Peri Bacaları (1957); Bu Diyar Baştan Başa (bütün röportajları, 1971); Bir Bulut Kaynıyor (1974); Allanın Asker­leri (1978).
Fıkra-deneme: Taş Çatlasa (1961); Baldaki Tuz (1974);